عبیدالله بن خاقان خراسانی

---

عبیدالله بن خاقان خراسانی، رئیس دیوان خراج در ایام خلافت متوکل بود که وزیر او شد و در دوران خلافت معتمد عباسی نیز وزیر بود. وی در دوران خلافت معتز، منتصر و مستعین نیز دارای منصب بود.

۱ - معرفی اجمالی

---

ابوالحسن، عبیدالله بن یحیی بن خاقان خراسانی، رئیس دیوان خراج در ایام خلافت متوکل بود. آن‌گاه در سال ۲۴۰ق وزیر او شد. او و فتح بن خاقان نزد متوکل جایگاه والایی داشتند و از نفوذ خود، برای خلیفه کردن فرزندش معتز به‌جای فرزند دیگرش منتصر بن متوکل (که ولی‌عهد بود) استفاده کردند. هنگامی که سرداران ترک به کاخ متوکل وارد شدند، او و فتح بن خاقان را کشتند. عبیدالله پنهان شد، سپس آشکار شد و با منتصر بیعت کرد. پس از مرگ منتصر، مستعین او را بر دیوان ضیاع (اموال غیرمنقول) گماشت. او همچنان عهده‌دار این سِمت بود تا آن‌که معتمد او را در سال ۲۵۶ق به وزیری خود برگزید و تا زمان مرگ (۲۶۳ق) وزیر بود.

۲ - شعر بحتری در مدح عبیدالله

---

بحتری در قصاید متعددی از جمله قصیده ذیل او را ستوده است:
«وزیر به خیرهای فزاینده و بهترین آنها روی آورده است. او بدون از دست دادن دوراندیشی و دورشدن از راه درست، مدارا و ملایمت را پیش گرفته است.
هنگامی که تدبیر امور دنیا را به‌دست گرفت، صلاح جانشین فساد و درستی جانشین کژی شد. با یادش دشواری‌ها مرتفع و با نامش دورترین شهرها گشوده می‌شود.
هنگامی که برای حل مشکلات، عزم استوار می‌کند، با کوشش‌ اندک، مشکل حل و بخشایش او گره‌گشا می‌شود. از بخشش‌های گذشته و حال و آینده عبیدالله سپاسگزارم.
هنگامی که دیگران از پرداخت حقوق افراد و بخشندگی خودداری می‌کنند، او چون تیر از کمان رها می‌شود و چونان اسبِ تیزتک به پیش می‌تازد و نه مال، که حتی جان خود را می‌بخشد. هرکه از ابوالحسن امید نیکی دارد، به بهترین کس امید بسته است و خواسته اش برآورده می‌شود.»

۳ - پانویس

---